ولادیمیر پوتین که در حال جنگ تجاوزکارانه در اوکراین است، در سخنان خود در باشگاه والدای (۲۸ اکتبر)، سرزمین های آذربایجان را که از سوی قوانین بین المللی به رسمیت شناخته شده است بعنوان موضوع «معامله سیاسی» با ارمنستان انتخاب و بازی مکارانه جدیدی را آغاز کرد.
رقابت آمریکا و غرب با روسیه در قفقاز جنوبی در شرایطی که پوتین در باتلاق اوکراین فرو رفته در حال تشدید است و نتایج واقعی این امر با مداخلات خارجی در روند صلح منطقه ای آشکار می شود. از آنجا که روسیه در حال حاضر در وضعیت ضعیف قرار دارد و برای اولین بار با خطر از دست دادن قفقاز جنوبی مواجه است در تلاش است تا اوضاع را به نفع خود تغییر دهد و در این راستا تلاش می کند تا از همه ابزارهای ممکن استفاده کند.
نظر به اینکه ارمنستان نقش «ابزار ژئوپلیتیکی» را در طرح ایالات متحده و غرب برای بیرون راندن روسیه از قفقاز جنوبی بازی می‌کند، کرملین آشکارا در تلاش است تا ایروان را به سمت خود بازگرداند و در اظهارات اخیر ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، به وضوح قابل مشاهده است که کرملین در مقابل ایروان چقدر ناتوان است.
واقعیت این است که ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه که تاکید کرد روسیه از امضای توافقنامه صلح بین آذربایجان و ارمنستان حمایت می کند، گفت پذیرش هیچ گزینه ای را به ایروان پیشنهاد نخواهد کرد. پوتین گفت روسیه بارها پیشنهاد حل و فصل مسئله قره باغ کوهستانی از جمله در یک مقطع زمانی پیشنهاد داده که از ۷ منطقه آذربایجان که تحت کنترل ارمنستان است، ۵ منطقه بازگردانده شود، ۲ منطقه بزرگ برای ارتباط ارمنستان با قره باغ کافیست و ممکن بود در مرحله ای با آذربایجان بر سر این موضوع به توافق برسد. اما رهبری ارمنستان راه دیگری را در پیش گرفت و وضعیت فعلی به وجود آمد.
پوتین آشکارا اعتراف کرد که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، موضعی اتخاذ کرده است که در راستای منافع ارمنستان بوده است. بدیهی است که روسیه از سیاست اشغالگری ارمنستان در سرزمین های به رسمیت شناخته شده آذربایجان توسط قوانین بین المللی حمایت می‌کند. این رسماً نشان می دهد که روسیه در ۳۰ سال گذشته چگونه بازی های خطرناکی را در مقابل آذربایجان انجام داده است.
ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه آشکارا پنهان نمی کند که روسیه به طور سنتی همیشه از ارمنستان حمایت می کند و تمام اقدامات لازم را برای امنیت کشور به اصطلاح ارمنی ایجاد شده در سرزمین های آذربایجان انجام می دهد. در واقع او حتی نمی تواند آن را پنهان کند. زیرا همه در آذربایجان به خوبی می دانند که «مشکل قره باغ کوهستانی» توسط روسیه ابداع و ایجاد شده است. در زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق، اراضی آذربایجان با مشارکت ارتش روسیه اشغال و به کنترل ارمنستان واگذار شد. در سال های بعد روسیه مقدار زیادی سلاح و تجهیزات نظامی به ارمنستان «هدیه» داد.
حتی اگر رئیس جمهور ولادیمیر پوتین اعتراف نکند، اکنون برای همه شناخته شده است که روسیه در حال جنگ با آذربایجان است و پشت ارمنستان پنهان شده است. البته در جنگ ۴۴ روزه ارتش آذربایجان ارمنستان را شکست داد.
روسیه در ۳۰ سال گذشته موفق شد پیامدهای جنگ پشت پرده علیه آذربایجان را از بین ببرد. بنابراین علاوه بر اقدامات روسیه علیه آذربایجان، موضع کنونی کرملین از اهمیت بالایی برخوردار است و از اظهارات رئیس جمهور ولادیمیر پوتین می توان فهمید که در این زمینه تغییر چندانی نکرده است، روسیه همچنان با ارمنستان است. نکته اینجاست که مالک کرملین به طور مشخص تاکید کرد که «سند واشنگتن» در مورد توافقنامه صلح، حاکمیت آذربایجان بر «قره باغ» را به طور کامل تضمین می کند. وی با اشاره به اینکه امضای رسمی آن سند توسط ایروان غیرقابل قبول است، گفت: اگر رهبری ارمنستان تشخیص دهد حاکمیت آذربایجان بر قره باغ ضروری است، ما نیز از آن حمایت می کنیم ولی اگر پیشنهادات دیگری دارد و حتی مایل است در سند صلح در این رابطه بندی گنجانده شود آماده مشارکت در مذاکره در این خصوص با دو طرف هستیم، البته باید آذربایجان هم بپذیرد. البته این موضوع بسیار دشواری است، اما ارمنستان متحد استراتژیک روسیه است. ما سعی می‌کنیم تا حد زیادی با در نظر گرفتن منافع آذربایجان روی هر چیزی که ارمنستان ارائه دهد، بایستیم.
روشن است که نیکول پاشینیان، نخست وزیر که به روسیه خیانت کرد و تلاش کرد ارمنستان را به غرب نزدیک کند، توانست ولادیمیر پوتین، مالک کرملین را به سوی ارمنستان جذب کند تا بتواند از تاثیرات آمریکا در قفقاز جنوبی بکاهد و دست کم ابزاری برای چانه زنی با غرب در رابطه با حل مسئله اوکراین در دست داشته باشد.
ولادیمیر پوتین ظاهراً فراموش کرده است که پس از جنگ ۴۴ روزه، شخصاً اعلام کرد که طبق موازین حقوقی بین المللی «قره باغ» بخشی جدایی ناپذیر از آذربایجان است. او فراموش می کند که حق تصمیم گیری یا «معامله سیاسی» روی سرزمین های آذربایجان را ندارد. دولت آذربایجان اجازه نخواهد داد که سرزمین هایش برای منافع خصوصی روسیه یا هر کشور طرفدار ارمنستان به موضوع «چانه زنی سیاسی» تبدیل شود. و شکی نیست که به زودی دولت آذربایجان به اظهارات رئیس جمهور روسیه که از «خط قرمزها» عبور می کند، پاسخ مناسبی خواهد داد.
اگرچه علی اسدوف، نخست وزیر آذربایجان در نشست سران مجالس کشورهای مستقل مشترک المنافع در سمر قند ازبکستان واکنش اولیه ای را نشان داد و با بیان اینکه باکو آماده امضای توافقنامه صلح با ارمنستان است، گفت: سرزمین های مستقل آذربایجان نمی تواند موضوع بحث باشد.
در خاک آذربایجان «قره باغ کوهستانی» وجود ندارد. ما یک اینچ هم از خاک آذربایجان به هیچ کس نمی دهیم.»
اما بنظر میرسد دولت وافکار عمومی و رسانه های گروهی و احزاب سیاسی آذربایجان موضع قاطعانه تری را نشان خواهند داد. ظاهرا روسیه در تلاش است تا «مسئله قره باغ» را دوباره به دستور کار بازگرداند تا ارمنستان را در مدار خود نگه دارد. کرملین با درک اینکه در صورت تسلط آمریکا و غرب بر ارمنستان روسیه قفقاز جنوبی را از دست خواهد داد مجبور شد به دولت پاشینیان
وعده های این چنینی بدهد.
سازوکارهای فشار کرملین بر آذربایجان دیگر موثر نیست و اهمیت خود را تا حد زیادی از دست داده است. اولین واکنش رسمی باکو به اظهارات مالک کرملین قاطع و اصولی بود. محافل رسمی آذربایجان در تلاش هستند تا به صراحت توضیح دهند که اگر «معامله سیاسی» بین روسیه و ارمنستان وجود دارد، باید روی متعلقات دو کشور انجام شود. اراضی آذربایجان غیرقابل تعرض است و نمی تواند موضوع بحث «چانه زنی سیاسی» دیگران باشد. باکو رسما محدودیت خود را برای عبور از «خط قرمز» با کرملین مشخص کرده است و بنظر میرسد در صورت ادامه بازی فریبکارانه در آینده نزدیک واکنش تندتری نشان خواهد داد.
در این میان باید در انتظار واکنش ترکیه به اظهارات پوتین در رابطه با قره باغ و ماهیت سند صلح بود. با توجه با نیاز روسیه تحت تحریم به ترکیه از جهات اقتصادی امکان تاثیر گذاری اردوغان بر پوتین به نفع آذربایجان کم نیست.
در خاتمه باین نکته هم باید اشاره کنم که یکی دیگر از اهداف پوتین از زدن زیر میز مذاکرات صلح احتمالا به درازا کشاندن این مذاکرات تا زمان تعیین تکلیف اوضاع جنگ در اوکراین باشد که از آینده روشنی برخوردار نیست.
افشار سلیمانی، سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان
اما بنظر میرسد دولت وافکار عمومی و رسانه های گروهی و احزاب سیاسی آذربایجان موضع قاطعانه تری را نشان خواهند داد. ظاهرا روسیه در تلاش است تا «مسئله قره باغ» را دوباره به دستور کار بازگرداند تا ارمنستان را در مدار خود نگه دارد. کرملین با درک اینکه در صورت تسلط آمریکا و غرب بر ارمنستان روسیه قفقاز جنوبی را از دست خواهد داد مجبور شد به دولت پاشینیان
وعده های این چنینی بدهد.
سازوکارهای فشار کرملین بر آذربایجان دیگر موثر نیست و اهمیت خود را تا حد زیادی از دست داده است. اولین واکنش رسمی باکو به اظهارات مالک کرملین قاطع و اصولی بود. محافل رسمی آذربایجان در تلاش هستند تا به صراحت توضیح دهند که اگر «معامله سیاسی» بین روسیه و ارمنستان وجود دارد، باید روی متعلقات دو کشور انجام شود. اراضی آذربایجان غیرقابل تعرض است و نمی تواند موضوع بحث «چانه زنی سیاسی» دیگران باشد. باکو رسما محدودیت خود را برای عبور از «خط قرمز» با کرملین مشخص کرده است و بنظر میرسد در صورت ادامه بازی فریبکارانه در آینده نزدیک واکنش تندتری نشان خواهد داد.
در این میان باید در انتظار واکنش ترکیه به اظهارات پوتین در رابطه با قره باغ و ماهیت سند صلح بود. با توجه با نیاز روسیه تحت تحریم به ترکیه از جهات اقتصادی امکان تاثیر گذاری اردوغان بر پوتین به نفع آذربایجان کم نیست.
در خاتمه باین نکته هم باید اشاره کنم که یکی دیگر از اهداف پوتین از زدن زیر میز مذاکرات صلح احتمالا به درازا کشاندن این مذاکرات تا زمان تعیین تکلیف اوضاع جنگ در اوکراین باشد که از آینده روشنی برخوردار نیست.
افشار سلیمانی، سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان
