بازسازی سرزمین‌های قره‌ باغ با سرعت تمام ادامه دارد

آذربایجان پروژه‌های بازسازی قره‌باغ و سایر سرزمین‌های آزاد شده از اشغال ارمنستان را یکی پس از دیگری اجرا می‌کند.

 

دولت آذربایجان در دو سال گذشته که از «پیروزی قره‌باغ» می‌گذرد، پروژه‌های متعدد بازسازی سرزمین‌های آزاد شده را محقق کرده و در دست اجرا دارد.

زمین‌هایی که در دوره اشغال ۳۰ ساله از سوی ارمنستان ویران شده و بایر مانده بود، امروز به «شهر هوشمند» و «دهکده هوشمند» تبدیل و صاحب فرودگاه و جاده شده‌اند.

روند ساخت و ساز در مناطق آزاد شده به سرعت ادامه دارد. تانک‌هایی که دو سال پیش در جاده‌های قدیمی شهر تردد داشتند، امروز جای خود را به تجهیزات و کامیون‌های ساختمان سازی داده‌اند.

اولین پروژه بزرگی که در منطقه اجرا شد فرودگاه بین المللی فضولی بود. این فرودگاه که ۱۴ ژانویه ۲۰۲۱ توسط الهام علی‌اف، رئیس جمهور آذربایجان پایه گذاری شد؛ ظرف ۸ ماه مطابق با بالاترین استانداردهای بین المللی ساخته شد.

این فرودگاه که از آن به‌عنوان «دروازه قره باغ به جهان» یاد می‌شود؛ ۲۶ اکتبر ۲۰۲۱ با حضور رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه افتتاح شد. او نخستین رئیس جمهوری بود که وارد فرودگاه بین‌المللی فضولی شد.

یکی دیگر از پروژه‌های عمرانی آذربایجان نیز فرودگاه زنگیلان بود، این فرودگاه که پایه آن توسط علی‌اف در ۲۶ آوریل ۲۰۲۱ بنا نهاده شد طی یک سال و نیم پایان یافت و ۲۰ اکتبر امسال با حضور روسای جمهور آذربایجان و ترکیه به بهره‌برداری رسید.

پروژه آذربایجان برای بازگرداندن مهاجران به وطن موسوم به «بازگشت بزرگ» با دستورات و نظارت شخص رئیس جمهور این کشور در حال اجرا است.

همچنین ۲.۲ میلیارد منات (۱.۲۹ میلیارد دلار) در سال ۲۰۲۱ و ۲.۶۷ میلیارد منات (۱.۵۷ میلیارد دلار) در سال ۲۰۲۲ از بودجه دولتی برای بازسازی مناطق آزاد شده اختصاص یافته است.

در این راستا روند بازسازی شهر آغدام که در دوره اشغال به شهر ارواح تبدیل شده و «هیروشیمای قفقاز» نام گرفته بود آغاز شده و احتمالا تا سال ۲۰۲۶ پایان خواهد یافت.

از سوی دیگر حدود ۱۸۵۰ کیلومتر بزرگراه و جاده‌های درون شهری ساخته و در دست تکمیل هستند. ۳۳ تونل به طول بیش از ۵۰ کیلومتر و ۸۴ پل به طول بیش از ۱۲ کیلومتر در منطقه در حال ساخت است.

دومین سالگرد پیروزی آذربایجان در قره‌ باغ

 دو سال پیش در چنین روزی ارتش آذربایجان، قره‌باغ و شهرهای اطراف آن را از اشغال سی ساله ارمنستان آزاد کرد.

دو سال پیش در چنین روزی ارتش آذربایجان پس از ۴۴ روز نبرد، قره‌ باغ و شهرهای اطراف آن را از اشغال سی ساله ارمنستان آزاد کرد.

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، ارمنستان حدود سی سال با سلاح‌های روسی به سربازان و غیرنظامیان آذربایجان حمله و قره‌باغ و‌ سرزمین‌های اطراف آن را اشغال کرد.

سرانجام با افزایش حملات ارتش ارمنستان علیه غیرنظامیان و آتش زدن روستاهای منطقه با سلاح‌های سنگین در ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۰، ارتش آذربایجان با فرمان الهام علی‌اف، رئیس جمهور این کشور عملیات متقابل را آغاز کرد.

علی‌اف در ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۰ طی سخنانی اعلام کرد که هدف آذربایجان دفاع و آزادسازی سرزمینشان از اشغال ارمنستان است.

مجلس آذربایجان نیز در همان روز در این کشور «وضعیت جنگی» اعلام کرد.

ارتش ارمنستان حوالی ساعت ۰۶:۰۰ بامداد ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۰ با تسحیلات سنگین به مواضع ارتش آذربایجان در خط مقدم و شهرک‌های غیرنظامی حمله کرد.

در نتیجه بمباران شدید ارتش ارمنستان، شمار زیادی غیرنظامی و نظامی در روستاهای خط مقدم جان باخته و به زیرساخت‌ها آسیب جدی وارد شد.

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه با انتشار پیامی در توئیتر در واکنش به حمله ارمنستان به مناطق مسکونی در مرز جمهوری آذربایجان تاکید کرد: حمله ارمنستان به آذربایجان بار دیگر اثبات کرد که ایروان بزرگترین تهدید علیه برقراری صلح و امنیت در منطقه است. جامعه جهانی را به حمایت از آذربایجان در برابر ظلم و اشغالگری ارمنستان فرا می‌خوانیم.

اردوغان با تاکید بر اینکه ملت ترکیه همانند همیشه در کنار برادران آذربایجانی خود هستند، تصریح کرد: ترکیه با نگرش یک ملت و دو دولت همانند همیشه به حمایت از برادران آذربایجانی خود ادامه خواهد داد.

پهپادهای ملی ترکیه در عملیات آزادسازی قره‌باغ از اشغال ارمنستان نقش بسیار مهمی داشت.

حمایت ترکیه، قوت قلب بزرگی برای آذربایجان در مسیر آزادسازی قره‌باغ از اشغال ارمنستان بود.

الهام علی‌اف، رئیس جمهور آذربایجان همیشه از حمایت‌های ترکیه و رئیس‌جمهور اردوغان قدردانی و تصریح کرد که هرگز حمایت ترکیه را فراموش نخواهند کرد.

حاجی‌اف: توافق صلح با ارمنستان منوط به رسمیت شناختن تمامیت ارضی آذربایجان است

 مشاور رئیس جمهور آذربایجان اعلام کرد که در صورتی که ارمنستان تمامیت ارضی آذربایجان را بپذیرد، آماده امضای توافق‌نامه صلح هستند.

حکمت حاجی‌اف، مشاور رئیس جمهور آذربایجان در برنامه «کنفرانس پیروزی قره باغ؛ دستیابی میهن باستانی به آزادی» که در سالن کنفرانس نهاد ارتباطات ریاست جمهوری ترکیه در آنکارا برگزار شد، اظهار داشت: در صورتی که ارمنستان تمامیت ارضی آذربایجان را بپذیرد، آماده امضای توافق‌نامه صلح هستیم.

وی افزود: به لطف رهبران‌مان، به پیروزی قره‌باغ، پیروزی برادری، عدالت، حق و شرافت دست یافتیم. ما به آزار و اذیت ۳۰ ساله ارمنستان علیه مردم آذربایجان پایان دادیم.

حاجی‌اف در خصوص توافق صلح با ارمنستان گفت: ما منتظر پاسخ بله یا خیر ارمنستان در خصوص پذیرفتن تمامیت ارضی هستیم. در این راستا آماده امضای توافق‌نامه صلح و تغییر تاریخ این جنگ هستیم.

وی خاطرنشان کرد: جنگ دوم قره‌باغ، فراتر از یک جنگ عادی بود، این نبرد جلوی ظلم ۲۰۰ ساله علیه مردم آذربایجان را گرفت.

حاجی‌اف ضمن قدردانی از حمایات رجب طیب ارودغان، رئیس‌جمهور ترکیه، اذعان داشت: پیروزی قره‌باغ نقطه عطفی در تاریخ بود، رهبران آذربایجان و ترکیه نقش بزرگی در این پیروزی داشتند، بسیار خوش‌شانس هستیم که رهبرانی مانند الهام علی‌اف و جناب اردوغان داریم.

علی‌اف: هیچ کس نمی تواند ما را بترساند

رئیس جمهور آذربایجان در سخنرانی خود به مناسبت دومین سالروز پیروزی آذربایجان در جنگ دوم قره باغ گفت:

کریدور زنگه‌زور تعهد ارمنستان است، مسئولیت آن را بر عهده گرفته است. دو سال است که هیچ مانعی برای خودروهایی که از ارمنستان به قره باغ و برعکس در جاده لاچین می روند ایجاد نمی کنیم‌.

ما به رفت و آمد آزاد در این مسیر تعهد داده ایم و به آن عمل می کنیم، ارمنستان همچنین متعهد شده است که ارتباط جاده ای بین مناطق غربی آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان برقرار کند. دو سال گذشت، نه امکان سنجی وجود دارد، نه حرکت، نه راه آهن، نه جاده. چقدر باید صبر کنیم؟"

«ارمنستان باید بداند که این بیانیه برخی حامیان ارمنستان نیست که ما را در چارچوب فعلی نگه می دارد، بلکه سیاست خود ماست. ما از هیچکس هراسی نداریم‌. اگر از کسی می ترسیدیم، هرگز جنگ دوم قره باغ را شروع نمی کردیم».

«نیروهای روانشیست در ارمنستان در حال افزایش هستند. نیروها و محافلی که نمی خواهند با نتایج جنگ کنار بیایند در ارمنستان ظهور می کنند.

ارمنستان به طور کامل از بیانیه ۱۰ نوامبر ۲۰۲۰ تبعیت نمی کند، نیروهای مسلح خود را به طور کامل از قره باغ خارج نکرده، کریدور زنگه‌زور را به ما ارائه نکرده است و به طور دوره ای دست به تحرکات نظامی علیه ما می زند. البته باید آماده باشیم و آماده هستیم.»

«اینجا سخن اصلی را ما می‌گوییم، اینجا قدرت اصلی را ما داریم. ارتش ما از خود قهرمانی، حرفه ای و فداکاری نشان داده است. اگر لازم باشد دوباره نشان خواهیم داد، به آنچه می‌خواهیم می‌رسیم، همه این را می‌دانند و کسانی که در مرز ما برای حمایت از ارمنستان تمرین نظامی می‌کنند نیز باید این را بدانند».

بعد از عملیات ۱۳ تا ۱۴ سپتامبر، نیروهای مسلح آذربایجان در ارتفاعات استراتژیک کلیدی در مسیر مرز آذربایجان و ارمنستان مستقر شده اند. ارمنستان باید به خوبی بفهمد که این یعنی چه. امروزه می توان شهرهای قاراکلیسا، قافان، گوروس و ایستی سو را از آن ارتفاعات استراتژیک دید.

ما در ساحل دریاچه بالا گؤیچه هستیم. دریاچه بزرگ گؤیچه هم جلوی چشم ماست. همه اینها واقعیت است. ما این واقعیت ها را بعد از جنگ میهنی ایجاد کردیم. چرا؟ اول از همه، در پاسخ به تحرکات نظامی ارمنستان، از سوی دیگر، خود را در برابر تحرکات نظامی آینده بیمه کنیم.»

شوشا قلب و روح مردم آذربایجان و مکانی مقدس برای هر آذربایجانی است.

قره باغ سرزمین ماست. نیروهای حافظ صلح روسی به طور موقت در آنجا مستقر هستند، مدت آنها در بیانیه ۱۰ نوامبر ۲۰۲۰ ذکر شده است.

بگذارید کسانی که در حمایت از ارمنستان تمرین نظامی انجام می دهند بدانند که هیچ کس نمی تواند ما را بترساند

ارمنستان نه تنها علیه ما، بلکه علیه کل «جهان اسلام» سیاست تهاجمی را دنبال می کند. آنها نمی تواند با کشورهای مسلمانی که مساجد را ویران می کنند دوست باشد. رهبران کشورهای مسلمان نمی توانند کسانی را که مساجد را تخریب می کنند در آغوش بگیرند، آیا می توانند؟ آیا آنها می تواند آنها را در آغوش بگیرد و ببوسد؟ این ریا است، این خیانت است. نام دیگری ندارد.

بودجه سال آینده آذربایجان به یک رکورد رسیده است.

وزیر خارجه جمهوری آذربایجان: برخی اظهار نظرها در رسانه‌های ایران موجب نگرانی ما می‌شود

 وزیر امور خارجه آذربایجان گفت: برخی اظهارنظرها و نظرات غیردوستانه‌ای که در رسانه‌های ایران علیه آذربایجان مطرح می‌شود، مورد توجه طرف آذربایجانی قرار گرفته و موجب نگرانی ما می‌شود.

جیحون بایرام‌اف، وزیر امور خارجه جمهوری آذربایجان با اشاره به روابط با ایران گفت:برقراریروابط خوب با کشورهای همسایه اولویت اول ماست. ما در دوران استقلال گام‌های مستمری در راستای ایجاد روابط خوب و حسن همجواری با جمهوری اسلامی ایران برداشته‌ایم. معتقدم موفقیت‌های مشترک ما در این راستا کم نبوده است.

بایرام‌اف در پاسخ به سوال خبرگزاری "آپا" افزود: تعدادی از پروژه‌های مثبت بین ایران و آذربایجان در حوزه های اقتصادی، حمل و نقل، تجارت فرامرزی، استفاده مشترک از رودخانه ارس و غیره اجرا شده است.

وزیر امور خارجه آذربایجان اظهار داشت: اظهارنظرها و نظرات غیردوستانه‌ای که در رسانه‌های ایران علیه آذربایجان مطرح می شود، مورد توجه طرف آذربایجانی قرار گرفته و موجب نگرانی ما می شود. وقتی در سطح وزارت امور خارجه صحبت می‌کنیم، این مطالب را به صراحت در میان می گذاریم و مذاکره می کنیم. جناب امیرعبداللهیان همتای ایرانی من، به این موضوع بسیار حساس است و در حیطه اختیارات خود همواره برای رفع هرگونه موارد ناخوشایند در روابط جمهوری آذربایجان و ایران گام بر می‌دارد، این مهم را چندین بار مشاهده کرده‌ام. ما یک گفتگوی مستقیم و فشرده با وی داریم.

وزیر خارجه جمهوری آذربایجان افرود: من می خواهم بر یک چیز تأکید کنم که حفظ و توسعه روابط یک فرآیند نسبتاً پیچیده است. خراب کردن چیزی آسان‌تر از احیای آن است. طرف آذربایجانی تمام اقدامات لازم را برای ادامه روند مثبت که تا به حال در روابط دو کشور وجود داشت، انجام خواهد داد.

افشای «گروه مسلح غیرقانونی» راه‌اندازی شده از سوی اطلاعات ایران در آذربایجان

 سرویس امنیت دولتی جمهوری آذربایجان از افشای گروه مسلح غیرقانونی تشکیل شده تحت کنترل نیروهای ویژه ایران و آغاز تحقیقات از ۱۹ نفر خبر داد.

سرویس امنیت دولتی جمهوری آذربایجان با انتشار اطلاعیه‌ای اعلام کرد که تحقیقات جامعی در خصوص آموزش نظامی، تامین مالی و ارجاع اتباع آذربایجانی به خارج از مرزهای کشور توسط نیروهای ویژه ایرانی و بازداشت آنها در حوزه نفوذ با باج خواهی و سایر روش‌های خشونت آمیز علیه منافع امنیتی کشور، انجام داده است.

بر این اساس، حکم بازداشت غیابی و بازرسی بین‌المللی برای توحید ابراهیم بیلی، روشن اسداف، اورهان ممدوف، الشات حاجی‌اف و برخی دیگر که سال ۲۰۱۸ نیز متهم به رهبری گروه مسلح سری و غیرقانونی با القای عقاید مذهبی تحت کنترل اطلاعات ایران بوده و در آن کشور مخفی شده‌اند، صادر شده است.

به گزارش این سرویس، اتباع آذربایجانی که اکثرا سابقه قضایی داشته و از بین افرادی که خود را عضو سازمان موسوم به «جنبش وحدت‌ مسلمین» می‌دانند انتخاب شده و از طریق کشور ثالث ابتدا به تهران و سپس با هواپیماهای نظامی به دمشق انتقال یافته‌اند.

این افراد دوره‌های آموزشی نحوه استفاده از سلاح و تاکتیک‌های جنگی را در سوریه گذرانده و به هر یک از شرکت کنندگان در رزمایش در ازای امضای رسید، مبالغ متفاوتی پرداخت شده است.

این سرویس همچنین تاکید کرد ۱۹ شهروند آذربایجانی که مشخص شد در رزمایش گروه‌های مسلح غیرقانونی شرکت کرده بودند به بخش تحقیقات و بازجویی ارجاع و در بازرسی‌های به عمل آمده مقادیر زیادی مدارک کشف و ضبط شده است.

در نتیجه بررسی‌های به عمل آمده، اسناد مربوط‌ به «دستورات مختلف به اعضای گروه‌ غیرقانونی» از سوی روح الله آخوندزاده و سایر مظنونان مقیم ایران نیز کشف شد.

امام‌ جمعه اردبیل: ایران نگفته ارمنی ناموس ماست

 حجت الاسلام سید حسن عاملی، در خطبه های نماز جمعه با اشاره به مانور اخیر در شمال کشور تصریح کرد: در خصوص مانور سپاه و ارتش در شمال کشور در مرز آذربایجان چند کلمه لازم است به ملت بزرگ کشور آذربایجان عرض کنم با شروع این مانور سیل‌آسا هجوم به کشور ما در رسانه‌ها و روزنامه‌های آذربایجان شروع شد و هنوز هم ادامه دارد ملت آذربایجان توجه کند این مانور تهدید آذربایجان نیست اظهار قدرت در برابر آذربایجان نیست  قصد ورود به خاک آذربایجان نیست مانور، مانور تدافعی است نه تهاجمی همچنان که مانور در سال گذشته در همین منطقه تدافعی بود نه تهاجمی.

حجت الاسلام عاملی با بیان اینکه قره باغ خط قرمز ماست افزود: ایران هیچ وقت نگفته ارمنی ناموس ماست یا ارمنی خط قرمز ماست خط قرمز ما قره باغ است و هیچ کس مثل من در این تریبون از تمامیت ارضی قره باغ و لزوم عودت قره باغ به آذربایجان صحبت نکرده است من بارها گفتم راه چاره جنگ است نه گروه مینسک و نه مذاکره جنگ هم اتفاق افتاد و الحمدالله قره باغ آزاد شد مقدار کمی هم که مانده باید به  آذربایجان برگردد رهبر عظیم الشأن ما در سخنان خود فرمودند کل قره باغ باید با آذربایجان برگردد این بالاترین کمک ایران برای پیروزی آذربایجان در قره باغ بود.

حجت الاسلام عاملی با تاکید بر اینکه مانور ایران قدرت نمایی در برابر آذربایجان نیست گفت: عیب است که ما به یک کشور مسلمان، برادر و همسایه قدرت نمایی کنیم قدرت نمایی ما به قدرت‌های پشت پرده است که می‌خواهند اوضاع مرزها را به هم بریزند و برای همیشه برای منطقه گرفتاری درست کنند قبلاً بین ایران و آذربایجان توافق احداث جاده از خاک ایران به نخجوان امضاء شده و ایران کاملاً از آن حمایت می‌کند پس شما به برکت ایران بهترین و امن‌ترین راه را به نخجوان دارید سی سال است که مسیر بیله سوار به نخجوان را نیز در اختیار شما قرار داده‌ایم و نگذاشتیم در نخجوان بحرانی درست شود.

وی ادامه داد: می‌گویند ایران به نوعی برادری دینی خود را فراموش کرده است اما این طور نیست ما برادر بودیم و هستیم و خواهیم بود و به حسن برادری عمل کردیم می‌کنیم و خواهیم کرد در هر دو جنگ قره باغ در کنار آذربایجان بودیم در آینده هم اگر خدای نکرده مشکلی پیش بیاید در کنار آذربایجان خواهیم بود در جنگ اول آن چنان عمل کردیم که حکمت حاجی اف مشاور رئیس‌جمهور آذربایجان گفت اگر ایران مرزهایش را باز نمی کرد ۴۰۰ هزار نفر آذربایجانی همه قتل عام می شدند و جناب علی حسن اف در مصاحبه خود گفت اگر کمک‌های ایران در جنگ اول نبود همه ما کشته می‌شدیم این مصاحبه ایشان در اینترنت موجود است.

امام جمعه اردبیل گفت: می‌گویند ایران جاه‌طلبی ژئوپولیتیکی دارد من به شما اطمینان می‌دهم چنین جاه طلبی در ایران وجود ندارد و ایران فقط برای به هم زدن مرزها حساسیت دارد ۲۰ سال پیش ارمنستان مرزهای بین‌المللی را به هم زد در نتیجه ۲۰ سال جنگ در منطقه حاکم شد و چقدر انسان های بی گناه در این جنگ خانمان سوز جان خود را از دست دادند ما می‌گوییم این راه خطا دوباره تکرار نشود و یک جنگ ۲۰ ساله دیگر درست نشود که اگر درست شود کشورها و نیروهای دیگر از جاهای دیگر دنیا به منطقه می‌آیند و آرامش و استقرار منطقه به هم می‌خورد بهتر است همه در داخل مرزهای رسمی خود قرار بگیرند و برای رفاه، آسایش و پیشرفت کشور خود و خدمت به ملت خود مشغول باشند ما که می‌گوییم مانور، مانور صلح، دوستی و امنیت است چون جا به جا نشدن مرزها ضامن صلح است.

رئیس شورای فرهنگ عمومی استان اردبیل در خاتمه موفقیت آذربایجان را آرزوی ایران دانست و عنوان کرد: می‌گویند ایران همیشه به موفقیت های آذربایجان غبطه می‌خورد و آذربایجان قوی را تهدید خود می داند ما با صراحت و از عمق جان اعلام می‌کنیم موفقیت‌های آذربایجان موفقیت ماست و آذربایجان قوی آرزوی ماست پیشرفت شما پیشرفته جهان اسلام است چرا باید از آن ناراحت باشیم ما موفقیت، قدرت، قوت و عزت آذربایجان را هیچ وقت تهدیدی علیه ایران نمی‌دانیم مگر ممکن است برادری عزت برادرش را برای خودش تهدید بداند و آخرین توصیه من این است که بزرگان دو کشور با گفت‌وگو و مذاکره ذهنیت همدیگر را حل کنند و میدان را به تندروهایی که خیرخواه تقویت روابط دو کشور نیستند ندهند.

 

اعتراض «اداره مسلمانان قفقاز» به ایران: آیا این است همبستگی اسلامی و تعصب شیعه؟

 اداره مسلمانان قفقاز به عنوان مرکز مذهبی آذربایجان در خصوص نگرانی ناشی از ادعاها و اظهارات تهدیدآمیز ایران علیه آذربایجان به ویژه رزمایش های نظامی انجام شده در مرز آذربایجان بیانیه ای صادر کرد.

در این بیانیه آمده است:

مردم و دولت آذربایجان روابط با همسایگان خود را بر اساس صلح، درک متقابل و احترام مهم می دانند و در این راستا حسن نیت و گام های عملی را در جهت توسعه روابط در همه زمینه ها از خود نشان می دهند. آذربایجان که در جنگ میهنی ۲۰۲۰ تمامیت ارضی خود را احیا کرده و تمایل به توسعه روابط سیاسی و اقتصادی با همسایگان خود به منظور همکاری و صلح داشته است اما متأسفانه برخی از کشورها و محافل سیاسی همواره از نیت خیر آذربایجان استقبال نمی کنند. با نگرش تهاجمی، موضعی غیرسازنده و خصومت آشکار مواجه می شوند و این باعث تاسف است و وضعیت در رابطه با کشور همسایه ایران از ویژگی خاصی برخوردار است و نگرانی های به حقّی را ایجاد می کند.

از آنجایی که آذربایجان یک کشور سکولار حقوقی- دموکراتیک است، ابراز موضع در مسائل سیاسی و اقتصادی وظیفه و مسئولیت مقامات دولتی است. از آنجایی که ایران یک کشور مسلمان است، جامعه مذهبی ایران تئوکراتیک معمولاً در مورد رویدادهای سیاسی اظهار نظر می کند. ما به عنوان مرکز دینی آذربایجان، خود را موظف می‌دانیم تا نسبت به واقعیت‌های به‌ وجود آمده در سطح دینی – معنوی اظهار نظر کنیم.

اینکه عامل دینی در میان ارزش های تاریخی و اخلاقی پیوند دهنده ایران و آذربایجان از اهمیت ویژه ای برخوردار است، واقعیتی است که در طول قرن ها شکل گرفته است. این واقعیت باید در خدمت نزدیک کردن مردم به یکدیگر باشد. دوست و‌ برادر در روزهای سخت شناخته می شود. متأسفانه تا زمان حل مسئله قره باغ و همچنین پس از آن که عدالت تاریخی جای آن را گرفت، نگرش دولت ایران نسبت به ارمنستان که عامل درگیری و جنگ بود، بی شک یک نگرش حمایتی بود. اینکه ارامنه همواره از تعصب مسیحی در جهان بهره برده اند، امری مسلم است، اما حمایت همه جانبه ایرانِ مسلمان از ارمنستان که سیاست تهاجمی را علیه آذربایجان اجرا می کند، مورد محکومیت مسلمانان و مردم ماست. برخلاف کشورهای مسلمان که سال‌هاست با ارمنستان متجاوز رابطه سیاسی و دیپلماتیک برقرار نکرده‌ اند، سفارت خود را باز نکردند و در سازمان‌های بین‌المللی در محکومیت اشغال اظهارات خود را از موضع همبستگی اسلامی به‌عنوان یک برادر واقعی اعلام کردند؛ دوست عزیز، جمهوری اسلامی ایران در چارچوب سازمان همکاری اسلامی که یکی از اعضای آن است، همکاری های خود را با ارمنستان در همه زمینه ها تعمیق بخشیده است و تصمیمات و قطعنامه های مربوطه را نادیده گرفته است. این نگرش که با وحدت اسلامی و تقرب فرقه ای ناسازگار است، مورد قبول مردم متدین آذربایجان نیست و احساسات آنان را متاثر می سازد.

همه ما تاریخ را به یاد داریم. در زمانی که ارمنستان سرزمین های آذربایجان را اشغال کرد، مساجد ما را تبدیل به طویله کرد و با حیواناتی که اسلام [گوشت] آنها را حرام کرده بود به مساجد ما توهین کرد، زنان، پیران و کودکان مسلمان آذربایجانی را کشت، در خوجالی نسل کشی کرد، نزدیک به یک میلیون آذربایجانی را از خانه و کاشانه آبا و اجدادی خود بیرون کرد، زندگی پناهنده گونه را به آنها تحمیل کرد، اراضی‌مان را به آتش کشید و ویران کرد، دولت ایران اعتراض خود را نسبت به این موارد خرابکاری و واندالیسم ابراز نکرد و حتی هیچ بیانیه قطعی در محکومیت اشغال ارامنه به زبان نیاورد. در حالی که مردم آذربایجان انتظار داشتند که این حقایق توسط همسایه مسلمان یعنی جمهوری اسلامی ایران محکوم و تقبیح شود.

ارامنه‌ای که مساجد ما را در سرزمین های قره باغ و آذربایجان غربی(ارمنستان کنونی) با خاک یکسان کردند، کوشیدند تا تصویری از دولت ارمنی ایجاد کنند که ظاهراً از مساجد در مقابل دیدگان جهانیان مراقبت می کند، در حالی که مسجد «گوهر آغا» در شوشا و مسجد جامع ایروان را توسط شرکت‌های ایرانی بازسازی کرده و با تغییر منشأ مالکیت مساجد از آذربایجانی‌ها، واندالیسم ارمنی‌ را لاپوشانی کردند.

اجداد ما خوب گفته اند: "انسان از  کسی که توقع دارد می‌رنجد و قهر می‌کند."با همه این اوصاف، ما همواره توسعه سطح بالای روابط همسایگی با ایران را مهم می دانیم و نسبت به سرنوشت میلیون ها هموطنمان که در آنجا زندگی می کنند بی تفاوت نمانده ایم. آذربایجان جزء لاینفک جهان اسلام، سرزمین اسلام است و هزاران مسلمان آذربایجانی در راه آزادسازی این سرزمین ها به شهادت رسیدند. ایران قبلاً این شهدا را شهدای اسلام می نامید، آیا اکنون شایسته‌ی کشور مسلمان است که کسانی را که جان خود را در راه حق فدا کردند تبرئه کند؟ اگر دولت ایران به طرفی که دستانش به خون مسلمان آغشته است وعده تسلیحات و کمک نظامی بدهد و برادر مسلمان خود را تهدید کند و امنیت ارمنستان را با امنیت ایران یکسان بداند، این گامی عملی در جهت جسور ساختن ارمنستان و اقدامی عملی برای انتقام جویی و تهدیدی مستقیم برای منافع دولتی آذربایجان و مردم ماست. اگر ایران در این دوران پیچیده در ارتباط با کریدوری که از اراضی تاریخی آذربایجان- زنگه‌زور عبور خواهد کرد اظهارات تهدیدآمیزی بیان می‌دارد و در قافان کنسولگری افتتاح کند و اعلام کند که آماده افتتاح سرکنسولگری ارمنستان در تبریز، شهر قدیمی آذربایجان است، نمی توان آن را اقدامی دوستانه و برادرانه تلقی کرد. این زیبنده تفکر اسلامی نیست، خنجر زدن از پشت به برادر مسلمانش است.

در شرایطی که واقعیت های جدید در دوران پس از جنگ بر منطقه حاکم شده است، جامعه آذربایجان دیدگاه منفی آشکاری نسبت به برگزاری رزمایش‌های نظامی ایران در مرزهای خود با آذربایجان دارد. این سوال پیش می آید که ایران چه کسی را هدف قرار داده است؟ آیا آذربایجانی که محبت اهل بیت(ع) همیشه در آن بالا‌ بوده و به فرزندان ائمه‌اطهار در تاریخ پناه آورده؟ اگر ایران در رزمایش از ارس عبور می‌کند، چگونه باید آن را ارزیابی کنیم؟ این است، همبستگی اسلامی، تعصب شیعی؟!

قدرت سیاسی، اقتصادی و نظامی کشور آذربایجان قادر است از همه تهدیدها از جمله هرگونه تحریک در مرزهایمان جلوگیری کند. با این حال، درگیری بین همسایگان و برادران نزدیک تنها به نفع دشمنان خواهد بود. فراموش نکنیم که اولین مورد خونریزی، محکوم‌ترین مورد در تاریخ بشر، قتل برادر توسط برادر - واقعه هابیل قابیل - بود.

روحانیت عالی ایران که ادعای حقایق و موعظه «دم شیر» را می دهد، موضع خود را در مورد همکاری غیرتمندانه کشورش با ارامنه که حمله نظامی به آذربایجان کردند و نوشته «یا حسین» در لوله‌های توپ‌هایش هدف کشور مسلمانی است که شیعیان در آن اکثریت هستند و این که توضیح باید دهند که این اعمال چقدر از ارزش‌های اسلامی دور هستند. این امر امید مسلمانان آذربایجان به همبستگی اسلامی را می شکند و ناامید می کند. اسلام ارزش مقدسی است که ما را متحد می کند. استفاده نادرست از آن، دستکاری موذیانه احساسات حساس مردم تنها می تواند رابطه ما را به خطر بیندازد. دیدگاه برخی از ائمه جمعه ایران که در خطبه های نماز جمعه خود به جای اشتراک در شادی مردم آذربایجان که در مبارزه صالح و عادلانه برای وطن پیروز شده اند، به ما تهمت و افترا می زنند، از طرف مردم متدین آذربایجان با ذهنیت منفی مواجه می‌شود.

رودخانه آراز برای آذربایجانی های ساکن در هر دو ساحل مقدس است. فقط می توان پل های دوستی را روی آن ساخت. همانطور که الهام علی اف، رئیس جمهور آذربایجان هنگام برافراشتن پرچم آذربایجان بر فراز پل خداآفرین گفت: پل خداآفرین گنجینه ملی مردم آذربایجان است... پل خداآفرین نماد دوستی آذربایجان و ایران است. مرز ایران و آذربایجان مرز دوستی و همکاری است.

در آذربایجان دین از دولت جداست، ما در مساجد خود علیه هیچ دولتی تبلیغ نمی کنیم، در امور داخلی کسی دخالت نمی کنیم. با این حال، ما نمی توانیم چشم خود را بر تهدید و تهمتی علیه حیات معنوی و کشوری خود ببندیم. دین مقدس ما اسلام به ما می آموزد که با حق و عدالت جایگاهی داشته باشیم.

ما به عنوان اداره مسلمانان قفقاز، اظهارات حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران در مراسم افتتاحیه سرکنسولگری ارمنستان در قاپان را به شدت محکوم می‌کنیم و از وی می‌خواهیم سخنان خود را پس بگیرد. به منظور حفظ مصالح اسلامی و به نشانه احترام به آرمان های صلح و برادری دین مبین اسلام، تکذیب مقام جمهوری اسلامی ایران برای حفظ روابط بین کشورهای همسایه و عدم گسستن پیوندها در همه زمینه‌ها، اعم از دینی و معنوی ضروری است. این برای ما خط قرمز است. مؤمنان مسلمان آذربایجان، صرف نظر از دین و فرقه خود، همواره به کشور ما وفادار بوده و مصمم به حفظ منافع دولتی و حاکمیت کشورمان هستند. در جنگ ۴۴ روزه میهنی، فارغ از زبان، مذهب و قومیت، مردم آذربایجان، مشت به مشت فرمانده کل قوا الهام علی اف متحد شدند، نمونه نادری از بسیج را به تمام جهان نشان دادند و می توانند آن را تکرار کنند. مردم متدین آذربایجان همیشه از رئیس جمهور کشور ما حمایت می کنند.

باشد که خداوند متعال استقلال و کشور ما را حفظ کند. آمین

تکرار فریبکاری پوتین در قبال آذربایجان‌

 ولادیمیر پوتین که در حال جنگ تجاوزکارانه در اوکراین است، در سخنان خود در باشگاه والدای (۲۸ اکتبر)، سرزمین های آذربایجان را که از سوی  قوانین بین المللی به رسمیت شناخته شده است بعنوان موضوع «معامله سیاسی» با ارمنستان انتخاب و بازی مکارانه جدیدی را آغاز کرد.

 

رقابت آمریکا و غرب با روسیه در قفقاز جنوبی در شرایطی که پوتین در باتلاق اوکراین‌ فرو رفته در حال تشدید است و نتایج واقعی این امر با مداخلات خارجی در روند صلح منطقه ای آشکار می شود. از آنجا که روسیه در حال حاضر در وضعیت ضعیف قرار دارد و برای اولین بار با خطر از دست دادن قفقاز جنوبی مواجه است‌ در تلاش است تا اوضاع را به نفع خود تغییر دهد و در این‌ راستا تلاش می کند تا از همه ابزارهای ممکن استفاده کند.

نظر به اینکه ارمنستان نقش «ابزار ژئوپلیتیکی» را در طرح ایالات متحده و غرب برای بیرون راندن روسیه از قفقاز جنوبی بازی می‌کند، کرملین آشکارا در تلاش است تا ایروان را به سمت خود بازگرداند و در اظهارات اخیر ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، به وضوح قابل مشاهده است که کرملین در مقابل ایروان چقدر ناتوان است.

واقعیت این است که ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه که تاکید کرد روسیه از امضای توافقنامه صلح بین آذربایجان و ارمنستان حمایت می کند، گفت پذیرش هیچ گزینه ای را به ایروان پیشنهاد نخواهد کرد. پوتین گفت روسیه بارها پیشنهاد حل و فصل مسئله قره باغ کوهستانی  از جمله در یک مقطع زمانی پیشنهاد داده  که از ۷ منطقه آذربایجان که تحت کنترل ارمنستان است، ۵ منطقه بازگردانده شود، ۲ منطقه بزرگ برای ارتباط ارمنستان با قره باغ کافیست و ممکن بود در مرحله ای با آذربایجان بر سر این موضوع به توافق برسد. اما رهبری ارمنستان راه دیگری را در پیش گرفت و وضعیت فعلی به وجود آمد.

پوتین آشکارا اعتراف کرد که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، موضعی اتخاذ کرده است که در راستای منافع ارمنستان بوده است. بدیهی است که روسیه از سیاست اشغالگری ارمنستان در سرزمین های به رسمیت شناخته شده آذربایجان توسط قوانین بین المللی حمایت می‌کند. این رسماً نشان می دهد که روسیه در ۳۰ سال گذشته چگونه بازی های خطرناکی را در مقابل آذربایجان انجام داده است.

ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه آشکارا پنهان‌ نمی کند که روسیه به طور سنتی همیشه از ارمنستان حمایت می کند و تمام اقدامات لازم را برای امنیت کشور به اصطلاح ارمنی ایجاد شده در سرزمین های آذربایجان انجام می دهد. در واقع او حتی نمی تواند آن را پنهان کند. زیرا همه در آذربایجان به خوبی می دانند که «مشکل قره باغ کوهستانی» توسط روسیه ابداع و ایجاد شده است. در زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق، اراضی آذربایجان با مشارکت ارتش روسیه اشغال و به کنترل ارمنستان واگذار شد. در سال های بعد روسیه مقدار زیادی سلاح و تجهیزات نظامی به ارمنستان «هدیه» داد. 

حتی اگر رئیس جمهور ولادیمیر پوتین اعتراف نکند، اکنون برای همه شناخته شده است که روسیه در حال جنگ با آذربایجان است و پشت ارمنستان پنهان شده است. البته در جنگ ۴۴ روزه ارتش آذربایجان ارمنستان را شکست داد.

روسیه در ۳۰ سال گذشته موفق شد پیامدهای جنگ پشت پرده علیه آذربایجان را از بین ببرد. بنابراین علاوه بر اقدامات روسیه علیه آذربایجان، موضع کنونی کرملین از اهمیت بالایی برخوردار است و از اظهارات رئیس جمهور ولادیمیر پوتین می توان فهمید که در این زمینه تغییر چندانی نکرده است، روسیه همچنان با ارمنستان است. نکته اینجاست که مالک کرملین به طور مشخص تاکید کرد که «سند واشنگتن» در مورد توافقنامه صلح، حاکمیت آذربایجان بر «قره باغ» را به طور کامل تضمین می کند. وی با اشاره به اینکه امضای رسمی آن سند توسط ایروان غیرقابل قبول است، گفت: اگر رهبری ارمنستان تشخیص دهد حاکمیت آذربایجان بر قره باغ ضروری است، ما نیز از آن حمایت می کنیم ولی اگر پیشنهادات دیگری دارد و حتی مایل است در سند صلح در این رابطه بندی گنجانده شود آماده مشارکت‌ در مذاکره در این خصوص با دو طرف هستیم‌، البته باید آذربایجان‌ هم بپذیرد. البته این موضوع بسیار دشواری است، اما ارمنستان متحد استراتژیک روسیه است. ما سعی می‌کنیم تا حد زیادی با در نظر گرفتن منافع آذربایجان روی هر چیزی که ارمنستان ارائه دهد، بایستیم. 

روشن است‌ که نیکول پاشینیان، نخست وزیر که به روسیه خیانت کرد و تلاش کرد ارمنستان را به غرب نزدیک کند، توانست ولادیمیر پوتین، مالک کرملین را به سوی ارمنستان‌ جذب کند تا بتواند از تاثیرات آمریکا در قفقاز جنوبی بکاهد و دست کم ابزاری برای چانه زنی با غرب در رابطه با حل  مسئله اوکراین در دست داشته باشد.

ولادیمیر پوتین ظاهراً فراموش کرده است که پس از جنگ ۴۴ روزه، شخصاً اعلام کرد که طبق موازین حقوقی بین المللی «قره باغ» بخشی جدایی ناپذیر از آذربایجان است‌. او فراموش می کند که حق تصمیم گیری یا «معامله سیاسی» روی سرزمین های آذربایجان را ندارد. دولت آذربایجان اجازه نخواهد داد که سرزمین هایش  برای منافع خصوصی روسیه یا هر کشور طرفدار ارمنستان به موضوع «چانه زنی سیاسی» تبدیل شود. و شکی نیست که به زودی دولت آذربایجان به اظهارات رئیس جمهور روسیه که از «خط قرمزها» عبور می کند، پاسخ مناسبی خواهد داد.

اگرچه‌ علی اسدوف، نخست وزیر آذربایجان در نشست سران مجالس  کشورهای مستقل مشترک المنافع در سمر قند ازبکستان واکنش اولیه ای را نشان داد و با بیان اینکه باکو آماده امضای توافقنامه صلح با ارمنستان است، گفت: سرزمین های مستقل آذربایجان نمی تواند موضوع بحث باشد.

در خاک آذربایجان «قره باغ کوهستانی» وجود ندارد. ما یک اینچ هم از خاک آذربایجان به هیچ کس نمی دهیم.»

اما بنظر میرسد دولت وافکار‌ عمومی و رسانه های گروهی و احزاب سیاسی آذربایجان‌ موضع قاطعانه تری را نشان خواهند داد. ظاهرا روسیه در تلاش است تا «مسئله قره باغ» را دوباره به دستور کار بازگرداند تا ارمنستان را در مدار خود نگه دارد. کرملین با درک اینکه در صورت تسلط آمریکا و غرب بر ارمنستان روسیه قفقاز جنوبی را از دست خواهد داد مجبور شد به دولت پاشینیان 
وعده های این چنینی بدهد.

سازوکارهای فشار کرملین بر آذربایجان دیگر موثر نیست و اهمیت خود را تا حد زیادی از دست داده است. اولین واکنش رسمی باکو به اظهارات مالک کرملین قاطع و اصولی بود. محافل رسمی آذربایجان در تلاش هستند تا به صراحت توضیح دهند که اگر «معامله سیاسی» بین روسیه و ارمنستان وجود دارد، باید روی متعلقات دو کشور انجام شود. اراضی آذربایجان غیرقابل تعرض است و نمی تواند موضوع بحث «چانه زنی سیاسی» دیگران باشد. باکو رسما محدودیت خود را برای عبور از «خط قرمز» با کرملین مشخص کرده است و‌ بنظر می‌رسد در صورت ادامه بازی فریبکارانه‌‌ در آینده نزدیک واکنش تندتری نشان خواهد داد.

در این میان باید در انتظار واکنش ترکیه به اظهارات پوتین در رابطه با قره باغ و ماهیت سند صلح بود. با توجه با نیاز روسیه تحت تحریم به ترکیه از جهات اقتصادی امکان تاثیر گذاری اردوغان بر پوتین به نفع آذربایجان کم نیست.

در خاتمه باین نکته هم باید اشاره کنم که یکی دیگر از اهداف پوتین از زدن زیر میز مذاکرات صلح احتمالا به درازا کشاندن این مذاکرات تا زمان‌ تعیین تکلیف اوضاع جنگ در اوکراین باشد که از آینده روشنی برخوردار نیست.


افشار سلیمانی، سفیر پیشین ایران‌ در جمهوری آذربایجان‌

 

این conjuncture برای آذربایجان است

                              "Conjuncture"

واژه‌‌ ای با ریشه لاتین بوده و در زبان سیاست به معنای هم آیی و همزمانی رویداد‌ها می باشد. برای مثال کودتا و یا یک تحول سیاسی در یک کشور در چه برهه زمانی و مکانی از جهان قرار دارد و چگونه از تحولات منطقه‌ای و سیاست کلی بین المللی 

متأثر می‌شود.

با سقوط قاجاریه و آغاز اقتدار دودمان پهلوی، ملل ساکن ایران برای اولین بار با تنش و تبعیض بی سابقه قومیتی و نژادی آشنا شدند و اساس بندی قومیت های ایران بر پایه «ایرانی و غیر ایرانی» برای اولین بار وارد ادبیات سیاسی ایران شد. مطابق این دیدگاه، اقوام غیر ایرانی می بایست در اقوام ایرانی مستحیل می شدند و طی یک برنامه نسبتاً بلند مدت «ایرانِ یک دست فارسی» زبان پدید می آمد. اما ظهور چنین گفتمان سیاسی در ایران و مورد حمایت قرار گرفتن آن از سوی اقتدار سیاسی وقت، باعث پیدایش سایر گفتمان‌ های قومیت گرا (عموما گریز از مرکز) در میان سایر ملل ساکن ایران شد و در میان آنها، تُرکان آذربایجان ایران به عنوان یکی از مهم ترین اقوام ساکن جغرافیای مذکور به حفظ و تداوم هویت خود مبادرت کردند و در دوره های متفاوت نیز این دیدگاه تبدیل به سیاست گریز از مرکز و استقلال طلبانه شد.

جدی ترین فصل تحرک سیاسی در آذربایجان را می توان حرکت جعفر پیشه وری در تشکیل حکومت آذربایجان در سالهای آخر جنگ جهانی دوم دانست. با وجود خلاء قدرت در هیئت حاکم ایران، این تحرک نتوانست به آنچه می خواهد برسد و به نوعی در نطفه خفه شد. موج دیگر حرکات استقلال طلبانه آذربایجان هفته های آغازین انقلاب بهمن ۵۷ شکل گرفت‌ اما به دلیل عدم آگاهی عمومی و همچنین فراگیر شدن گفتمان اسلام گرا در ایران و به تبع آن فضای جنگ ۸ ساله، بار دیگر به حاشیه رانده شد.

بی شک یکی از مهمترین نقاط عطف حرکات مذکور را می توان در فردای فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و تشکیل جمهوری آذربایجان در آن سوی ارس نظاره گر بود؛ چرا که باعث تشکیل گفتمان «دو سوی ارس» شد. اما این موضوع نیز نتوانست موفقیتی کسب کند چرا که هم آیی رویدادهای منطقه‌ای و بین‌المللی همخوان با تحولات سیاسی مورد انتظار نبود. جمهوری آذربایجانِ تازه استقلال یافته در یک جنگ فرسایشی و بلندمدت و در سایه کمکهای ایران و روسیه و برخی کشورهای جهان غرب، ارمنستان توانست ۲۰% اراضی جمهوری آذربایجان را اشغال کند و نابسامانی داخلی این کشور باعث فروپاشی دولت ملی‌گرای جمهوری آذربایجان شد.

اما جنگ دوم قره باغ در سال ۲۰۲۰ و تحولات فراروی آن، فرصت بی بدیلی را برای تحرکات گریز از مرکز و استقلال خواهی آذربایجان جنوبی رقم زده است. برخی از این عوامل که تسریع کننده فرایند استقلال خواهی آذربایجان می تواند باشد:

الف: ‌تقویت سیاست تُرک گرایی در ترکیه

جمهوری آذربایجان در جنگ اول قره باغ نتوانست نظر مساعد جمهوری ترکیه برای مشارکت در جنگ را جلب کند و مقامات وقت ترکیه با به پیش کشاندن گفتمان هایی مانند تفاوت میان آذری و تُرک و همچنین شیعه و سنی از هرگونه یاری‌رسانی به جمهوری آذربایجان خودداری کرده و ملی گرایی خود را در چارچوب مرزهای ملی ترکیه ادامه دادند، این در حالی است که تحولات سیاسی اخیر ترکیه به ویژه پس از کودتای نافرجام ۲۰۱۶ و همچنین ائتلاف حزب عدالت و توسعه اردوغان با جبهه حرکت ملی، این کشور را به سوی تُرک گرایی بی‌سابقه‌ای پیش برده است، به گونه‌ای که ترکیه نه تنها در جنگ دوم قره باغ به صورت فعال حضور و مشارکت داشت بلکه ریاست جمهوری این کشور طی اظهاراتی بی سابقه اظهار داشت که امنیت جمهوری آذربایجان امنیت ترکیه است و در صورت ورود کشور ثالث به جنگ، ترکیه نیز بخشی از مدافعه آذربایجان خواهد بود؛ وزرای دفاع و امور خارجه ترکیه نیز به صراحت اعلام داشتند که به هر شکل و وسیله ممکن در کنار آذربایجان خواهند بود به گونه ای که ترکیه دهها فروند از جنگنده‌های اف-۱۶ خود را در اختیار ارتش جمهوری آذربایجان قرار داد و این در حالی است که استفاده ترکیه از جنگنده های اف ۱۶ در چارچوب خارج از ناتو امری نامتعارف قلمداد می شود. از سوی دیگر ترکیه در اقدامی بی سابقه، میزبانی مجلس در تبعید آذربایجان جنوبی را بر عهده گرفته است که حاکی از عزم جدی آنکارا برای رصد و کنشگری در تحولات آذربایجان جنوب ارس می باشد. در این راستا تحرکات نظامی ترکیه در ناحیه مذکور نیز قابل ذکر بوده و ارتش این کشور به بهانه مبارزه با تحرکات احتمالی ارمنستان و گروه تروریستی پ ک ک تجهیزات نظامی پیشرفته و نیروهای واکنش سریع خود را در منطقه نگه داشته است. همچنین در امری نامتعارف دیگر، گفتمان آذربایجان جنوبی وارد رسانه های رسمی و دولتی ترکیه شده و اندیشکده‌های نظامی و سیاسی این کشور به صورت علنی و جدی به مطالعه و بررسی مسائل مربوط به آذربایجان ایران می پردازند.

ب: جمهوری آذربایجان

جمهوری آذربایجان نیز پس از بازپس گیری بخش اعظم اراضی اشغالی و لغو هر گونه امتیاز به ارامنه قره باغ، تلاش های خود نسبت به مسائل جنوب ارس را تشدید کرده است، امری که ناشی از نفرت فزاینده مقامات سیاسی نظامی این کشور در قبال حمایت مادی و معنوی جمهوری اسلامی ایران به ارمنستان در طی جنگ دوم قره باغ می باشد. در فحوای جدید سیاسی امنیتی جمهوری آذربایجان، با توجه به قراردادهای متعدد امنیتی با ترکیه و روسیه و همچنین ضعف فزاینده سیاسی و نظامی ارمنستان، چالش های امنیت ملی این کشور برپایه تهدید از سوی جمهوری اسلامی ایران تعریف شده است و اقدامات جمهوری آذربایجان در قبال برجسته سازی گفتمان آذربایجان جنوبی و آمادگی این کشور برای اتحاد دو سوی ارس بیشتر از آنکه تهاجمی باشد حالتی واکنشی و رفلکس دارد. همچنین موفقیت جنگ دوم قره باغ و مدیریت اقتصادی قابل قبول این کشور از جمله در کنترل تورم و ثبات مالی، محبوبیت ارتش و نهاد ریاست جمهوری این کشور را تقویت کرده و این امر به اعتماد روز افزون مقامات و رسانه‌های جمهوری آذربایجان در قبال پاسخ دهی جسورانه تر را در پی داشته است. ناگفته نماند که جمهوری آذربایجان پیمان دفاع مشترک میان این کشور با ترکیه موسوم به بیانیه شوشا را رکن اصلی سیاست دفاعی خود می‌بیند.

ج: ‌روسیه

طی دو نیم قرن اخیر روس ها قدرت اصلی و هژمون منطقه قفقاز بوده‌اند؛ جنگ های طولانی مدت دوره قاجاری و تحمیل دو معاهده سنگین برای جداسازی مناطق فراسوی ارس، نابودی جمهوری نوپای آذربایجان در سال ۱۹۲۰ و تبدیل این جمهوری به بخشی از جمهوری سوسیالیستی شوروی با محوریت روس گرایی، همدستی در پیروزی ارمنستان در جنگ اول قره باغ را می توان سرخط چنین تحولاتی دانست. اما پس از چندین دهه بی ثباتی اقتصادی حاصل از اقتصاد تک محصولی و همچنین چالش های جدی دموگرافیک و کاهش جدی جمعیت، ضعف روسیه آشکار تر از گذشته شده است به گونه ای که علیرغم آمادگی این کشور برای مقابله با ناتو، ارتش روسیه همواره در حال کاهش بوده است. ناگفته پیداست که روسیه هم اکنون با بزرگترین چالش امنیتی و ژئوپلیتیک خود در شرق اروپا مواجه شده است و جنگ اجتناب ناپذیر اوکراین این کشور را به باتلاقی در حال گسترش کشانده است. اگرچه که روسیه توانسته است منطقه ای بیش از هشتاد و پنج هزار کیلومتر مربع از اوکراین را تصرف کند اما این پیشروی نظامی صرفاً مرهون برتری هوایی و موشکی بوده و پیشروی نیروی زمینی این کشور در ابعاد فاجعه آمیز با مشکل مواجه شده است، به گونه‌ای که هم اکنون بیش از ۹ درصد ارتش روسیه کارایی خود را از دست داده و اعلام بسیج جزئی رئیس جمهوری این کشور برای جذب ۳۰۰ هزار نفر با واکنش های غیرمنتظره مواجه شده است، امری که نشان می دهد روسیه دیگر توانایی مطیع سازی نظامی کشورهای اطراف خود (بر خلاف دو سده اخیر) را نداشته و زیرساخت های اقتصادی نظامی این کشور تاب تحولات پرهزینه نظامی دیگر را ندارد.

د: ایران

آن چه که تقویت گفتمان استقلال خواهی آذربایجان و جنوب ارس را در پی داشته است می توان قبل و بیش از هر چیز در داخل مرزهای ملی ایران جستجو کرد. حضور و نفوذ روزافزون گروههای ایرانشهری بر پایه قومیت مرکزی در حال به حاشیه راندن گفتمان اسلام گرایی در ایران می باشد و حرکات سیاسی گریز از مرکز قومیت های مختلف ایران از جمله تُرک های آذربایجان، بلوچها، کردها و اعراب را می توان ناشی از این امر دانست. جمهوری اسلامی ایران از اجرای بندهای قانون اساسی خود طفره رفته، نه تنها در حوزه حقوقی بلکه در حوزه های اقتصادی و فرهنگی نیز قومیت گرا عمل کرده است، اقتصاد ایران به شدت قوم گرا و مرکز گرا بوده و این خط مشی سیاسی به سیاست خارجی نیز سرایت کرده است، به گونه ای که سیاست اِعلانی «ما در قره باغ شهید دادیم» جای خود را به تهدید نظامی علنی علیه جمهوری آذربایجان داده است. ایران در حالی نگران تغییر مرزهای ژئوپلتیک در شمال غرب خود می باشد که ۱۳۲ کیلومتر از این مرز به مدت ۳۰ سال به صورت غیر قانونی (مطابق قطعنامه‌های سازمان ملل) جابجا شده بود.

ت: اتحادیه اروپا

تحولات جنگ سرد و پس از آن حاکی از آن است که دوران موسوم به Euro Centrism (اروپا محوری) به پایان رسیده است و اروپا قدرت کنشگری سابق خود به عنوان مرکز اقتصاد و سیاست جهان را در اختیار ندارد. در آغاز جنگ جهانی دوم اروپا ۲۵ درصد جمعیت و بیش از نصف اقتصاد جهان را در اختیار داشت، این میزان هم اکنون به ۷ درصد جمعیت و ۲۵ درصد اقتصاد جهان رسیده است. جنگ استراتژیک دوم قره باغ نیز نشان داد که اروپا به لحاظ کنشگری سیاسی نیز از انسجام کافی برخوردار نمی باشد و این اتحادیه به عنوان یک واحد سیاسی قوی و منتظم در شکل گیری فرایند های جهانی دخیل نبوده و کنشگری این اتحادیه به تحریم های اقتصادی آن هم به صورت گزینشی محدود می باشد

ث: آمریکا

اگرچه که آمریکا هم اکنون نیز به عنوان قدرت اول سیاسی نظامی اقتصادی جهان به عنوان قدرت هژمون مطرح است اما این کشور برای پایداری و هژمونی خود در طول دوره های متفاوت به تعاریف متفاوتی از چالش و دشمن رسیده است، به گونه‌ای که در خلال جنگ جهانی دوم آلمان، در دوره جنگ سرد اتحاد جماهیر شوروی، در دوره ای کوتاه مبارزه با تروریسم و خاورمیانه به عنوان دشمنان ایدئولوژی که این کشور مطرح بودند؛  اما هم اکنون این کشور برای حفظ جایگاه خود به عنوان سردمدار اصلی تحولات جهانی با چالشی بسیار بزرگ به نام چین روبرو می باشد و عمده توجهات این کشور به مهار چین در حوزه ها آسیا پاسفیک معطوف شده است. مطابق سیاست مهار چین، آمریکا هم اکنون بیش از ۶۰ درصد توان نیروی دریای خود را به حوزه آسیا پاسفیک کشانده و در حال ایجاد ائتلاف بزرگ با کشورهای حوزه چین می باشد. همچنین این کشور نشان داده است که بنا بر دلایل مهمی مانند عدم حساسیت استراتژیک نسبت به نفت به عنوان ماده اصلی انرژی جهانی، حساسیت خود نسبت به خاورمیانه را به میزان عمده کاهش داده و سیاست های خود را از طریق پروکسی ها دنبال می کند. شایان ذکر است که در دوره حکومت جعفر پیشه وری در آذربایجانِ ایران که بنابر اعتقاد بسیاری از ناظران سیاسی سرآغاز جنگ سرد رقابت شوروی و آمریکا می باشد، آمریکا به صورت فعال در عرصه داخلی ایران حضور داشته و تیم سرکوب جنبش آذربایجان از طریق نظامیان آمریکایی با فرماندهی شوارزکوف صورت گرفته است.

بهره سخن:

جنبش استقلال طلبی در آذربایجان در دو سوی ارس با فراز و نشیب های طولانی و گاهاً خونباری مواجه بوده است، اما در کنار دینامیسم سیاسی داخلی در ناحیه مذکور، تحولات منطقه‌ای و جهانی نیز بسیار متاثر بودند به گونه ای که نقش تعیین کننده و اساسی را در تحولات داشته اند. با توجه به مطالب یاد شده عواملی مانند؛ «قدرت گیری اتحاد جمهوری آذربایجان و ترکیه بر پایه ملی‌گرایی تُرکی و به حاشیه راندن گفتمان مذهبی به عنوان عامل افتراق، اشتغال پرهزینه روسیه به اوکراین و صفحه شرق اروپا، نفرت روزافزون پروژه قومی در ایران بر پایه ناسیونالیسم پارسی، عدم توانایی تاثیرگذاری اتحادیه اروپا در معادلات جهانی و همچنین پایبندی آمریکا به اصلی‌ترین رکن سیاست خارجی این کشور یعنی محوریت آسیا بر پایه مهار چین» هم آیی تاریخی بی بدیلی را در اختیار تحولات نوین منطقه به ویژه آذربایجان گذاشته‌اند و می توان ادعا داشت که این بار Conjuncture با آذربایجان است.