سفیر جمهوری آذربایجان در تهران می‌گوید که کشورش برای هر دو راه‌حل سیاسی و نظامی در خصوص مناقشه قرهباغ آماده است؛ او می‌گوید که ارمنستان باید «خاک اشغالی آذربایجان» را ترک کند.
به گزارش قره باغ سسی به نقل از خبرگزاری تسنیم، تنش بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر قرهباغ کوهستانی، از اوایل هفته جاری دوباره بالا گرفته و به درگیری نظامی کشیده است؛ تا جایی که از تسلیحات سنگین استفاده شده و تلفاتی جانی نیز گزارش شده است.
مناقشه دو کشور بر سر قرهباغ، زخمی کهنه است که چندین دهه قدمت دارد و هر از چند گاهی سر باز می‌کند، اما با گذشت سالها همچنان این پرونده باز است و به سرانجام نرسیده است. ایران سعی کرده است در قبال این موضوع سیاست عدم جانبداری را در پیش بگیرد، اما برای کمک به طرفین برای توقف درگیری و برقراری صلح و آرامش اعلام آمادگی کرده است.
هرچند ماجرای این روزها مسئله جدیدی نیست، و به‌یک‌باره حادث نشده است، اما همچنان افکار عمومی پیگیر این مسئله هستند. خبرگزاری تسنیم برای روشنگری در این خصوص سعی کرده است مستقیماً به سراغ سفیر جمهوری آذربایجان در ایران برود و در خصوص آنچه این روزها می‌گذرد کسب اطلاع کند.
در ادامه، متن مصاحبه تفصیلی تسنیم با آقای «بنیاد حسین‌اف»، سفیر جمهوری آذربایجان در تهران و دیدگاه‌های وی درباره تحولات اخیر از نظر مخاطبان محترم می‌گذرد.
تسنیم: دلیل درگیری نظامی اخیر بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان چیست؟ چرا این درگیری‌ها اتفاق می‌افتد؟ آیا موضوعات و تحولات داخلی در هر کدام از این دو کشور در این درگیری‌ها و وقوع آنها تأثیر دارد یا نه؟
سفیر جمهوری آذربایجان: اگر به تاریخ این مناقشه نگاه کنیم، می‌بینیم که شروع آن با تجزیه‌طلبی بوده است و به این خاطر جمهوری آذربایجان، تجزیه‌طلبی در هر جای دنیا را محکوم می‌کند. این تجزیه‌طلبی بعداً به جنگ تمام‌عیار تبدیل شد و ما نزدیک به ۳۰ هزار شهید دادیم. در سال ۱۹۹۴ آتش‌بس اعلام شد و از آن موقع به بعد این آتش‌بس گاه‌گدار نقض میشد ولی زود تمام میشد. ما همیشه به جمهوری ارمنستان گفتیم که حل‌وفصل این مناقشه راه‌حلی دارد و آن این است که نیروهای مسلح ارمنستان از خاک آذربایجان بیرون بروند. در زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، جمعیت جمهوری آذربایجان ۷ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر بود و الآن این جمعیت به ۱۰ میلیون نفر رسیده است. زمان فروپاشی، جمعیت ارمنستان سه میلیون و ۵۹۹ هزار نفر بود و الآن زیر دو میلیون نفر هستند.
تمام پروژه‌های منطقه‌ای در آذربایجان شروع شده یا با آذربایجان به اشتراک گذاشته شده است. همیشه به ارمنستان گفتیم که راه‌حل مناقشه، صلح‌آمیز و از طریق گفت‌وگو با این شرط است که نیروهای مسلح، خاک آذربایجان و سرزمین‌های اشغالی را ترک کنند اما ارمنستان همیشه از فرصت‌ها استفاده و آتش‌بس را نقض کرده است. مشکلات داخلی در ارمنستان در چهار ماه اخیر به‌خاطر پاندمی شدت گرفته و این کشور آتش‌بس را نقض کرده است و موقعی که آتش‌بس را نقض می‌کرده مردم عادی آذربایجان را هدف قرار داده است؛ نه‌تنها در اطراف قرهباغ اشغالی بلکه در مرز ارمنستان و جمهوری آذربایجان این اتفاق افتاده است.
ما در منطقه مرزی ارمنستان و جمهوری آذربایجان حفظ مرزها را به‌عهده نیروهای مرزبانی آذربایجان گذاشته بودیم. شما می‌دانید که مرزبانی توپ، تانک و اسلحه سنگین ندارد. اواسط ماه آگوست در شهر تووز آنها آتش‌بس را نقض کردند و هدفشان این بود که کریدور شرق به غرب یا جنوب به غرب را که خلیج فارس را به دریای سیاه متصل میکرد و راه‌آهن یا خط لوله نفت و گاز از آن عبور میکرد هدف قرار دهند، ولی به هدفشان نرسیدند و ارتش آذربایجان با قاطعیت تمام جواب آنها را داد. از روز پنجشنبه در قرهباغ اشغالی و اطراف آن آتش‌بس را نقض می‌کردند و خانه‌های مسکونی را هدف قرار می‌دادند تا اینکه روز یکشنبه ۶ مهر ماه صبح ساعت ۶ طرف آذربایجان اعلام کرد که جلوی نقض این آتش‌بس ایستاده است و نقاطی که از آنجا مناطق مسکونی هدف قرار گرفته می‌شدند، باید نابود شوند و به این خاطر این درگیری شروع شد.
تسنیم: تنش‌ها بین دو کشور معمولاً وجود داشته است و در دفعات قبل، درگیری‌ها زودتر جمع میشد، اما چه شد که این بار سطح درگیری‌ها بیشتر شد و به این سطح رسید؟
سفیر جمهوری آذربایجان: سطح درگیری‌ها همیشه همین‌طور بوده و فرقی نکرده است و فقط این دفعه ارمنستان به این دلیل که نخست وزیرش قبلاً خبرنگار بوده است، می‌خواهد از این استفاده و شو (نمایش) درست کند وگرنه هیچ تغییری در کار نیست. این که این جنگ شروع شده است و قبلاً تبلیغاتی درباره آذربایجان انجام دادند هیچ اساسی ندارد. در داخل ارمنستان نخست وزیر این کشور مشکلاتی را به‌جهت کووید۱۹ و متحدین قبلی خود دارد و فکر می‌کند با این که جنگی راه بیندازد می‌تواند از این بحران عبور کند و به همین خاطر این را تبلیغاتی‌تر کرده‌اند.
تسنیم: به مشکلات داخلی ارمنستان اشاره کردید؛ آیا از سمت آذربایجان هم چنین چیزی هست، یعنی مسائل داخلی آن در این موضوع دخیل بوده‌اند؟
سفیر جمهوری آذربایجان: ما در آذربایجان دولت متحد و ارتش قوی داریم و آذربایجان با همه متحدین خارجی هم در دوران استقلال خود همکاری‌های خوبی دارد. در ۲۵ سال گذشته ــ به‌جز چهار سال دوره جنگ که آن را کم می‌کنم ــ در اقتصاد آذربایجان ۴۲۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری شده که ۲۸۰ میلیارد دلار آن سرمایه خارجی است، این نشانگر آن است که سرمایه‌گذار خارجی به آذربایجان اطمینان دارد و به همکاری با آذربایجان امیدوار است و از همکاری با آذربایجان سود می‌برد. ما هیچ مشکلات داخلی نداریم.
تسنیم: به‌نظر شما تنشی که ایجاد شده است زود تمام خواهد شد یا اینکه طرفین برای یک جنگ بلندمدت آماده می‌شوند؟
سفیر جمهوری آذربایجان: آذربایجان همیشه خواستار این است که این مناقشه از طریق گفت‌وگوی صلح‌آمیز حل‌وفصل شود. در آذربایجان از ۱۰ میلیون جمعیت یک میلیون نفر آواره و پناهنده داریم. بنده یکی از این آواره‌ها هستم. من در شهر ایروان متولد شدم. من و اجدادم از هیچ جا به شهر ایروان نیامدند. چندی پیش در یکی از مراسم‌های دیپلماتیک در تهران، از چند کشور ارمنی‌هایی بودند و من از آنها پرسیدم "چه‌کسی ایروانی اصیل است؟"، هیچ کدام ارتباطی با ایروان نداشتند و از جاهای مختلف بودند. ۳۲ سال است که نمی‌توانم قبر مادربزرگم را که به من کلمه شهادت یا سوره فاتحه را یاد داده است، زیارت کنم.
ارمنستان هم یک راه‌حل دارد و آن اینکه نیروهای مسلح خود را از خاک آذربایجان بیرون بکشد. از دیروز چندین سرباز آذربایجان به‌خاطر دفاع از وطن و خاک خود شهید شدند. سربازان ارمنستانی که در خاک آذربایجان کشته شدند چه‌چیزی را گم کرده بودند و در خاک آذربایجان چه‌کار داشتند؟
نخست وزیر ارمنستان چه‌زمانی این درگیری‌ها را شروع کرد؟ او یک شومن است، بعد از این که پیروز شد پسر خود را به خاک آذربایجان برای سربازی فرستاد و گفت "من قهرمان هستم و پسرم با دیگران فرقی نمی‌کند و در خاک اشغالی آذربایجان و خط مقدم سربازی می‌کند". در ماه جولای که سربازی پسرش تمام شد، این درگیری‌ها شروع شد، اگر آنقدر به خودش اطمینان داشت و به چیزی که در زبان جاری میکرد، در باطن هم اعتقاد داشت چرا موقعی که پسرش در قرهباغ بود جنگ را شروع نکرد؟
تسنیم: برای فیصله و حل‌وفصل این درگیری‌ها، میانجیگری‌هایی شده است که یکی از آنها مربوط به گروه مینسک بوده است؛ به‌نظر شما چرا میانجیگری این گروه تا کنون موفق نبوده است و آیا شما اساساً به میانجیگری این گروه خوش‌بین هستید؟
سفیر جمهوری آذربایجان: نه، من شخصاً و مردم آذربایجان هیچ‌گونه خوش‌بینی نداریم، چون در ۲۵ سال گذشته هیچ عمل واقعی از طرف گروه مینسک ندیده‌ایم. گفت‌وگو باید یک موضوع و ماهیت داشته باشد و واسطه‌گری که مینسک می‌کند هیچ ماهیتی ندارد.
تسنیم: موضوعی وجود دارد که طرف ارمنستانی گهگاه به آن اشاره کرده است و آن اینکه نیروهای ترکیه برای یک مانور به‌سمت نخجوان آمدند و ظاهراً حالا هم حضور دارند. گمانه‌ای توسط برخی‌ها مطرح شده است که قرار است ترکیه در آنجا پایگاه بزند؛ آیا این می‌تواند یکی از دلایلی باشد که باعث برانگیخته شدن تنش یا حساسیت شود؟
سفیر جمهوری آذربایجان: نه، این هم هیچ دلیلی ندارد. در قانون اساسی جمهوری آذربایجان، بندی هست که بر اساس آن وجود هر نوع پایگاه خارجی در خاک آذربایجان ممنوع است. در خصوص این که نیروهای مسلح جمهوری آذربایجان و ترکیه مانور مشترک داشتند، باید بگویم که ترکیه یک متحد استراتژیک جمهوری آذربایجان است و تمام پروژه‌های استراتژیک اقتصادی که از آذربایجان رد میشود یا از آذربایجان شروع شده، در ترکیه به نهایت می‌رسد، یعنی ما همکاری خیلی خوبی با هم داریم و ترکیه هم به‌عنوان یک متحد، و کشور دوست و برادر در این روزهای سخت کنار ماست. این مانور مشترک فقط در این حد بود که نیروهای مسلح آذربایجان امکانات و توان نظامی خود را بالا ببرند، تبلیغاتی که ارمنستان می‌کند [درست] نیست.
تسنیم: پس قرار نیست پایگاه بزند؟
سفیر جمهوری آذربایجان: قانون اساسی آذربایجان موجود است و می‌توانید آن را بخوانید، این تبلیغات دروغ ارمنستان است.
تسنیم: مدتی پیش در رسانه‌های جمهوری آذربایجان موضوعی مطرح شد مبنی بر اینکه اسرائیلی‌ها اطلاعات نظامی آذربایجان را به طرف ارمنستانی داده‌اند، یعنی کدها را به آنها داده‌اند و آنها به همین دلیل توانسته‌اند پهپادها را به آن شکل و سالم بگیرند، نظر شما در خصوص این موضوع چیست؟
سفیر جمهوری آذربایجان: اولاً ارمنستان هیچ پهپادی نگرفته است و این هم یک شو بود و چنین چیزی نبود. ما در زبان ترکی آذربایجانی یک ضرب‌المثل داریم که کسی که در آب در حال غرق شدن است به کاه به‌عنوان نجات غریق نگاه می‌کند. آذربایجان با اسرائیل روابط نظامی دارد چون ۲۰ درصد خاک آذربایجان از طرف ارمنستان اشغال شده است. ما جهت ارتقای امکانات ارتش آذربایجان با تمام کشورهای دنیا از جمله اسرائیل همکاری می‌کنیم. ارمنستان هم نتیجه همکاری نظامی آذربایجان با اسرائیل را هم در جنگ چهار روزه ۲۰۱۶ چشیده است و از دیروز هم می‌چشد که همکاری ما در چه حوزه است. ارمنستان در این حوزه رفته و در اسرائیل سفارت تأسیس کرده است. یک ضرب‌المثل در زبان تُرکی است که می‌گوید کوهی که دیده میشود نیاز به بَلَد (راهنما) ندارد که راه را به ما نشان دهد، چون می‌بینیم چه میشود.
تسنیم: در رابطه با اطلاعات نظامی که اسرائیلی‌ها به ارمنستان دادند چه می‌گویید، چون رسانه‌های جمهوری آذربایجان هم آن را اعلام کردند؟
سفیر جمهوری آذربایجان: کدام رسانه؟ الآن هر کس از فضای مجازی به‌عنوان رسانه استفاده می‌کند و خبری را نشر می‌دهد.
تسنیم: بعد از این درگیری، سخنگوی وزارت خارجه ایران موضع نشان داده و وزیر خارجه آن هم با وزیر خارجه شما و ارمنستان صحبت کرده است و اعلام آمادگی کرده‌اند که ایران نسبت به حل‌وفصل این موضوع از ظرفیت‌های خود برای کمک به طرفین استفاده کند. دیدگاه شما در خصوص میانجیگری ایران، با توجه به ارتباطات تاریخی و همجواری آن، چیست و چه نقشی می‌تواند ایفا کند؟
سفیر جمهوری آذربایجان: در خصوص این که ایران می‌گوید طرف نگیرد، ما به‌عنوان مسلمان انتظار داریم، چون شما اسم بردید کشور و دولت ترکیه و کشور پاکستان از مواضع آذربایجان صریحاً حمایت کرده‌اند. ما در سازمان‌های بین‌المللی همکاری‌های خیلی خوبی با جمهوری اسلامی ایران داریم و همیشه از مواضع جمهوری اسلامی ایران دفاع کرده‌ایم و نه‌تنها ایران، بلکه در سازمان‌های بین‌المللی اگر هر مسئله‌ای باشد اولویت برای آذربایجان کشورهای اسلامی است.
تسنیم: از آمادگی تهران برای حل‌وفصل این موضوع استقبال می‌کنید یا نه؟
سفیر جمهوری آذربایجان: جمهوری اسلامی ایران باید اول رسماً اشغالگر و اشغالگری را محکوم کند. آذربایجان از هر امکانات و پیشنهادی که برای حل‌وفصل این موضوع است هیچ وقت امتناع نکرده است.
تسنیم: یعنی مشروط می‌دانید یا هر پیشنهادی باشد استقبال می‌کنید؟ چون آنچه در مواضع مقامات ایرانی مشاهده کرده‌ایم این بوده است که صلح برگردد، آرامش برگردد تا اینکه مردم غیرنظامی و حتی مردم منطقه آسیب نبینند، چون‌که ظاهراً منطقه تحمل درگیری جدید را ندارد.
سفیر جمهوری آذربایجان: این میانجیگری در چه‌چیزی باشد؟ ۲۸ سال است...
تسنیم: حالا نگوییم میانجیگری، این‌طور بگوییم که برای برقراری صلح و آرامش کمک کند.
سفیر جمهوری آذربایجان: ۲۸ سال است که این مناقشه به‌خاطر آتش‌بس همین طور مانده است و این تا کی ادامه خواهد داشت؟ این که گفتم گفت‌وگوها با گروه مینسک ماهیت ندارد و نتیجه نمی‌بینیم و مردم و دولت آذربایجان از این میانجیگری هیچ نتیجه‌ای ندیده‌اند. این که ایران میانجیگری کند اولین شرط این است که ارمنستان اشغالگر است و سرزمین‌های آذربایجان را اشغال کرده است و باید سرزمین‌های اشغالی را ترک کند.
تسنیم: خب، شما راه‌حل واقعی و پایدار این موضوع را راه‌حل نظامی یا سیاسی می‌بینید؟
سفیر جمهوری آذربایجان: ما هیچ چشمی به سرزمین ارمنستان ندوخته‌ایم. حل‌وفصل این موضوع یک شرط دارد و آن این است که نیروهای مسلح ارمنستان از خاک اشغالی آذربایجان بیرون بروند.
تسنیم: به‌نظر شما این از راه‌حل نظامی یا سیاسی اتفاق می‌افتد؟
سفیر جمهوری آذربایجان: ما برای هر دو آماده هستیم.
تسنیم: نقش قدرتهای بزرگ که فرامنطقه‌ای هستند، مثل آمریکا و روسیه را در خصوص این تنش چطور می‌بینید و آنها چطور رفتار کرده‌اند و چه‌نقشی داشته‌اند؟
سفیر جمهوری آذربایجان: آنها هم بیانیه صادر کردند و خیلی از کشورها تماس تلفنی با وزیر امور خارجه آذربایجان داشتند، ولی این بیانیه‌ها به حل این مسئله کمک نمی‌کند. حل مسئله این است که سرزمین‌های اشغالی آذربایجان باید آزاد شود و مردم و مسئولین ارمنستان باید تصمیم بگیرند و فکر کنند این اشغالگری تا چه‌حد امکان دارد، مثلاً حوادث اخیری که در لبنان رخ داده است، می‌خواستند اتباع لبنان را که ارمنی‌تبار هستند به سرزمین‌های اشغالی آذربایجان منتقل کنند و این یک جنایت جنگی است.
اینها مردم عادی و غیرنظامی آذربایجان را هدف قرار می‌دهند. دیروز در شهر نفتالان و در دهی بهنام قاشالتی، خانه‌ای را هدف قرار دادند و پنج نفر در این خانه کشته شدند و دو نفر از آنها بچه بودند؛ این بچه‌ها چه گناهی داشتند که شب در خانه خود خوابیده بودند؟ حل‌وفصل یعنی چه و مذاکرات تا چه‌حد؟
تسنیم: تقریباً همه سؤالات قبلی درباره درگیری‌های اخیر بود. اما سؤال دیگری که دارم این است که در زمان حاضر روابط دو کشور ایران و جمهوری آذربایجان چگونه است؟
سفیر جمهوری آذربایجان: در هفت سال گذشته روابط ایران و آذربایجان در حال توسعه بوده و هر روز هم توسعه پیدا می‌کند. اولین دیداری که جناب آقای الهام علی‌اف با جناب آقای حسن روحانی داشتند در شهر داووس سوئیس بود. بعد از آن دیدار در هفت سال گذشته ۱۳ ملاقات داشتند که از این ۱۳ ملاقات هشت موردش در پایتخت‌های کشورها بوده و این نشانگر روابط است.
مبادله تجاری ایران و آذربایجان در حال رشد بود، به‌خاطر پاندمی امسال امکان دارد کم و کاستی داشته باشیم ولی در دوران پاندمی تمام مرزها به‌روی ایران بسته شده بود و فقط مرز ایران و آذربایجان برای ترانزیت و تجارت باز بود و ما امکاناتی درست کرده بودیم که راننده‌های ایرانی از مرز آستارا تا مرز روسیه در دو جا از طریق پلیس اسکورت می‌شدند و در دو جا ایستگاه داشتند که در یک جا آب گرم داشتند و فلاسک‌های خود را پر می‌کردند و در یک جا هم از طرف آذربایجان با غذای گرم تأمین می‌شدند. در این دوران حجم ترانزیت بین ایران و آذربایجان سه برابر افزایش یافت.
علاوه بر این، ایران با آذربایجان در تکمیل کریدور شمال ــ جنوب همکاری می‌کنند و می‌دانید که از خلیج فارس تا شهر رشت راه‌آهن موجود است و این راه‌آهن از طرف آذربایجان تا شهر آستارا رسیده و از رشت تا آستارا ۱۶۵ کیلومتر است. الآن راه‌آهن جمهوری آذربایجان در اراضی جمهوری اسلامی ایران زمین اجاره کرده و ترمینال خشک ایجاد کرده؛ یعنی هر کالایی که در آستارای ایران روی قطار گذاشته میشود تا خلیج فنلاند، شمالی‌ترین نقطه روسیه از طریق قطار حمل‌ونقل میشود. همکاری‌های مردمی بین ایران و آذربایجان در حال توسعه است و مرزهای ما ۲۴ساعته باز بود و الآن به‌خاطر پاندمی کمی مشکلات ایجاد شده است.
تسنیم: الآن وضعیت تردد در مرزها در دوران بحران کرونا چگونه است؟
سفیر جمهوری آذربایجان: یک ساعت هم برای ترانزیت و تجارت مرز بسته نشده است؛ برای اتباع کشورها بسته شده است. مسئولین و ارگان‌های ایران همکاری خیلی خوبی داشتند و اتباع آذربایجان که در ایران مانده بودند برگشتند و من از آنها تشکر می‌کنم و ایرانی‌هایی که در آذربایجان بودند با همکاری سفارت خیلی راحت به مرز برگشتند. الآن هم برای تجار امکانات در نظر گرفته شده است تا آنهایی که خرید و فروش دارند و واردکننده یا صادرکننده هستند تست می‌دهند و اگر نتایج منفی باشد، برایشان تسهیلاتی ایجاد شده است.
